Klinik Psikolog Ecem DEMİR

Anksiyete Bozuklukları Türleri

Anksiyete bozuklukları, DSM-5 tanı kriterlerine göre çeşitli türlerde sınıflandırılır. Bunlar arasında en yaygın olanları şunlardır:

​

Yaygın Anksiyete Bozukluğu (YAB): Kişinin sürekli olarak günlük hayatla ilgili birçok konuya yönelik aşırı endişe ve kaygı yaşadığı bir durumdur. Bu tür anksiyetede, kişinin kaygılarını kontrol etmesi zorlaşır ve kaygı seviyesi genellikle duruma uygun olmaktan uzaktır. Çoğu zaman kişi, maddi durum, aile ilişkileri veya sağlık gibi konularda aşırı endişelenir.

Panik Bozukluk: Panik bozukluğu olan kişiler, tekrar eden ani panik atakları yaşarlar. Panik ataklar, nefes darlığı, çarpıntı, terleme ve boğulma hissi gibi yoğun bedensel belirtilerle seyreder. Panik ataklar bazen tamamen beklenmedik bir anda ortaya çıkabilir ve bu durum, kişinin sürekli yeni bir atak geçirme endişesiyle yaşamasına neden olabilir.

Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi): Sosyal fobi, başkaları tarafından yargılanma veya eleştirilme korkusunun belirgin olduğu bir anksiyete türüdür. Sosyal anksiyetesi olan kişiler, başkalarının yanında hata yapmaktan veya küçük düşmekten aşırı korkarlar ve bu nedenle sosyal ortamlardan kaçınabilirler.

Özgül Fobiler: Özgül fobiler, belirli bir nesne, durum veya etkinlikten aşırı korku duyma durumudur. Örneğin, yükseklik korkusu (akrofobi), uçak korkusu veya böcek korkusu (entomofobi) gibi belirli fobiler, bireyin günlük yaşamında çeşitli sınırlamalara yol açabilir.

Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB): Obsesif düşünceler (takıntılar) ve kompulsif davranışlar (zorlantılar) ile karakterizedir. OKB’de, kişi belirli düşünceleri zihninden atamaz ve bu düşünceleri bastırmak için tekrarlayan ritüel benzeri davranışlar sergiler. Örneğin, temizlik veya düzenle ilgili yoğun takıntılar yaygındır.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB): TSSB, travmatik bir olayın ardından gelişen yoğun stres ve kaygı tepkileriyle kendini gösterir. Kişi travmatik olayla ilgili sıkça geri dönüşler, kabuslar yaşar ve bu durum yaşamını olumsuz etkiler.

​

Anksiyete Belirtileri

Anksiyete bozuklukları hem fiziksel hem de duygusal belirtiler gösterebilir. Yaygın belirtiler şunlardır:

​

Duygusal Belirtiler:

Sürekli endişe hali

Korku ve panik duyguları

Gerginlik ve huzursuzluk hissi

​Konsantrasyon güçlüğü

Sıkıntı ve umutsuzluk hissi

​

Fiziksel Belirtiler:

Hızlı kalp atışı veya çarpıntı

Terleme, titreme

Kas gerginliği ve ağrılar

Mide bulantısı veya sindirim sorunları

Baş dönmesi

Nefes darlığı

​

Bu belirtiler kişinin işlevselliğini etkileyebilir, günlük işlerini yapmayı zorlaştırabilir ve hatta sosyal ilişkilerinde sorunlara yol açabilir.

​

Anksiyete Bozukluklarının Nedenleri

Anksiyete bozukluklarının tek bir nedeni yoktur; genetik, biyolojik, çevresel ve psikolojik etkenlerin bir kombinasyonu sonucu gelişir:

​

Genetik Yatkınlık: Aile geçmişinde anksiyete bozukluğu olan kişilerde anksiyete bozukluklarının gelişme riski daha yüksektir.

Beyin Kimyasalları: Beyindeki serotonin, dopamin ve norepinefrin gibi nörotransmiterlerin dengesizliği anksiyete bozukluklarına yol açabilir.

Çevresel Faktörler: Çocuklukta yaşanan travmatik olaylar, stresli yaşam olayları veya kronik stres, anksiyetenin gelişiminde önemli rol oynar.

Kişilik Özellikleri: İçedönük ve hassas kişilik özelliklerine sahip kişilerde anksiyete bozuklukları daha sık görülür.

​

Anksiyete Bozukluklarının Tedavi Yöntemleri

Anksiyete bozuklukları tedavi edilebilir durumlar olup, tedavi süreci bireyin ihtiyaçlarına göre özelleştirilir:

​

Psikoterapi: Psikoterapiler, anksiyete bozukluklarının tedavisinde etkili bir yöntemdir. Özellikle Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), anksiyetenin azalmasına ve başa çıkma becerilerinin geliştirilmesine yardımcı olur. BDT, kişinin olumsuz düşüncelerini ve davranış kalıplarını tanımasına ve değiştirmesine odaklanır.

İlaç Tedavisi: İlaç tedavisi, anksiyete bozukluklarının kontrol altına alınmasında destekleyici olabilir. SSRI (seçici serotonin geri alım inhibitörleri) ve SNRI (serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri) gibi antidepresan ilaçlar, kaygı belirtilerini hafifletebilir. Ancak ilaç tedavisi, mutlaka bir psikiyatrist gözetiminde uygulanmalıdır.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Stres yönetimi, düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme ve yeterli uyku, anksiyete belirtilerini azaltmada oldukça etkilidir. Ayrıca, meditasyon, nefes egzersizleri ve mindfulness gibi gevşeme teknikleri de anksiyeteyi yönetmede faydalı olabilir.

Destek Grupları: Anksiyete bozuklukları yaşayan bireylerin destek gruplarına katılması, yaşadıkları zorlukları paylaşarak kendilerini yalnız hissetmemelerini sağlar. Destek grupları, kişinin başkalarının deneyimlerinden faydalanmasına olanak tanır.​

Kendi Kendine Yardım Teknikleri: Anksiyete belirtilerini yönetmeye yönelik çeşitli kendi kendine yardım teknikleri bulunmaktadır. Kişi, kendisini anksiyete tetikleyicilerinden koruyarak veya belirli durumlarda nasıl başa çıkacağını öğrenerek kendine yardım edebilir.​​

​

Anksiyete ve Yaşam Kalitesi Üzerindeki Etkileri

Anksiyete bozuklukları, bireyin yaşam kalitesini olumsuz etkiler. İş hayatında, akademik performansta ve sosyal ilişkilerde zorlanmaya neden olabilir. Sürekli endişe hali, kişinin huzurunu kaçırır ve sosyal ortamlardan kaçınmasına yol açabilir. Uzun vadede, depresyon gibi başka psikolojik sorunlara da yol açabilir.

​

Anksiyete bozukluklarının tedavi edilmemesi, kişinin yaşam kalitesinin düşmesine ve bazen de riskli durumlarla karşı karşıya kalmasına neden olur. Ancak doğru tedavi ve başa çıkma teknikleri sayesinde bireyler, kaygılarını yöneterek daha sağlıklı ve dengeli bir yaşam sürebilir.

​

Sonuç

Anksiyete bozuklukları, modern yaşamda sıkça karşılaşılan ve bireyin yaşamını olumsuz etkileyebilen psikolojik rahatsızlıklardır. Her bireyin anksiyete deneyimi farklı olabilir, bu nedenle tedavi süreçleri kişiye özel olarak planlanır. Psikoterapi, ilaç tedavisi ve yaşam tarzı değişiklikleri gibi yöntemler anksiyete belirtilerini azaltmada oldukça etkilidir. Ayrıca, bireyin anksiyete tetikleyicilerini tanıması ve başa çıkma becerilerini geliştirmesi, uzun vadeli iyileşmeyi destekler.